“Erretaulan dauden formen esanahiagatik galdetzen badiote berorri,
erantzun diezaie bakea irudikatzen dutela”.
Lucio Muñoz
Lucio Muñoz hautatu zuten, Carlos Pascual de Lararen heriotzaren ondoren, Arantzazuko Basilikaren absidea dekoratzeko. Muñoz, margolaria zena, egurrean egindako lanengatik egin zen ospetsu. Mihiseak ez bezala, egurrak material gisa “urratzea, marratzea eta horren kontra borrokatzea” ahalbidetzen zion, eta haren erliebeak espresio artistikorako beharrezkoa zuen dimentsioa ematen. Francisco Javier Sáenz de Oiza arkitektoak Muñozen lanaren goreneko emozio espirituala nabarmendu zuen: “Etenaldiaren eta barne-isiltasunaren maitale honek koadro bakoitzarekin zabalik dagoen leihoa irudikatzen dio berak asmatu duen natura artifialaz eta inposibleaz nekatua dagoen ikusleari. Leiho horrek bere burua berriz ere aurkitzeko aukera ematen dio”.
Muñozek ordu luzez erreparatu zion Santutegiko paisaiari, eta sortu zuen absidea inguru hartako bake-giroaren erakuslea da. Gauza guztien gainetik Ama Birjinaren irudia nabarmendu nahi izan zuen. “Horretarako ulertzeko errazak diren sinboloak erabili ditut, nahiz eta ez dudan kanon klasikoetan oinarrituriko ikuspegi figuratiboa islatu nahi izan. Narrazioa bigarren mailan utzi dut sinesduna ez distraitzeko eta haren kontzentrazio-gaitasunean ez eragiteko. Ama Birjina, sentitu bakarrik ez, ulertu ere egin dezan giro egokia sortu nahi izan dut”.
Zizelkatutako eta polikromatutako egurrez egindako seiehun metroko absidean hiru gune desberdindu daitezke. Beheko aldean eta alboetan gora lurrari dagokion gunea jarri zuen Muñozek. “Arantzazuko eta Gipuzkoako lurraren espiritua jasotzeko kolore opakuzko eta isileko forma malkartsuak dira”. Zati horrek kamarina inguratzen du, eta egileak hortxe zizelkatu zuen sakonenen egurra eta kolore “arina, baina biolentoa” erabili.
Gora eginez tonu urdinetan dekoraturiko gunea ageri da. Ama Birjinaren irudia agertzeak ekarri zuen miraria irudikatu nahi izan zuen artistak kolore horren bidez. Konposizioaren goranzko erritmoari jarraiki, tonu urdinak gune ilunagoekin nahasten dira goialdera heldu arte. Hirugarren zati horretan argitasuna da nagusi. Kristok dakarren egiaren garaipena irudikatu zuen Muñozek goialdeko urdinaz.
Absidearen konposizioak bi interpretazio izan ditzake. Lehena, Muñozek tonu ilunak jarri zituen beheko aldean agerraldiaren miraria gertatu aurretiko lehortea, gosea, liskarra eta gertaerak sinbolizatzeko. Kamarinaren goialdean koloreek argitzera egiten dute. Gerra amaitu da, euriak hasi du, eta modu biolentoak baretu dira. Bakea eta lasaitasuna heldu zaizkie, azkenik, euskal herritarrei. Bigarren interpretazioari erreparatuz, Kristo iritsi zen arte mundua iluntasunean eta bekatuan bizi zen. Ama Birjinak aldaketa-momentua irudikatzen du. Ama Birjinatik jaio zen Jesukristo, bekatuaren garailea eta gizakion salbatzailea. Kamarina dagoen lekutik gora tonu urdinak agertzen hasten dira, gaizkiarekin borrokan oraindik, goialdeko urdin-kolorera heldu arte. Horrek egiaren garaipena adierazten du.
